Экспериментирование способствует формированию у детей познавательного интереса, развивает наблюдательность. В деятельности экспериментирования ребенок выступает как своеобразный  исследователь.  

В процессе экспериментирования дошкольник получает возможность удовлетворить присущую ему любознательность, найти ответ на множество интересующих вопросов: Почему? Зачем? Как? Что будет если?

Как показывает практика, знания, полученные во время проведения опытов, запоминаются надолго. Китайская пословица гласит: «Расскажи и я забуду, покажи - и я запомню, дай попробовать и я пойму».

Важно, чтобы каждый ребенок проводил собственные опыты. Конечно, взрослому легче сделать все самому и оставить детям роль наблюдателей. Но эффективность обучения будет в этом случае гораздо ниже. Какими бы интересными ни были действия педагога, ребенок быстро устает наблюдать за ними.

В начале эксперимента – опыта объясните детям, что именно вы собираетесь проверить, предложите предсказать результаты исследований, но не оценивайте высказывание. Для развития мышления очень важно научить прогнозировать возможные результаты своих действий, обсудить гипотезу: «Что нужно сделать? Почему? Побуждайте ребенка как можно больше говорить. Пусть он сформирует выводы: что нового ему удалось выяснить».

Дети должны быть активными участниками обсуждения. Не формируйте за них выводы, сделайте это совместно (если нужно, то с вашей помощью). Важно не только провести опыты, но и связать результаты этой деятельности с повседневной жизнью, с наблюдениями дома и на улице, с трудом в уголке природы и на огороде, использовать в играх детей. 

Даже совсем маленький ребенок активно экспериментирует, познавая мир. Непосредственный контакт ребенка с песком, водой, воздухом, предметами или материалами, элементарные опыты с ними позволяют познать их свойства, качества, возможности, пробуждают любознательность, желание узнать больше, обогащают яркими образами окружающего мира. В ходе экспериментальной деятельности дошкольник учится наблюдать, размышлять, сравнивать, отвечать на вопросы, делать выводы, устанавливать причинно-следственные связи, соблюдать правила безопасности.

Игры с песком позитивно влияют на эмоциональное самочувствие детей и являются прекрасным средством для познавательной активности.

Игры в песочнице – это прекрасная развивающая среда для работы с детьми. Она дает неограниченные возможности экспрессии, так как игры с песком насыщены разными эмоциями (восторгом, удивлением, радостью), позволяет создавать символические образы, отражающие неповторимый внутренний мир ребенка. Песок – отличный материал для игр: можно рисовать, строить мосты, замки, рыть каналы.  Ребята знакомятся со свойствами песка, постигают приемы строительства из него, учатся действовать с водой. В итоге у них развиваются творческие, исследовательские, конструктивные способности, эстетический вкус. Можно провести с детьми следующие эксперименты:

1. «Сравнение мокрого и сухого песка по весу». Насыпаем песок в две одинаковые чашечки, пытаемся на руках определить вес песка, делаем вывод – точнее вес определить с помощью весов. На весах взвешиваем чашечки с песком и определяем, что мокрый песок тяжелее сухого.

2. «Из чего состоит песок».С помощью увеличительного стекла внимательно рассмотрим, из чего состоит песок (из зернышек-песчинок). Как выглядят песчинки? Они очень маленькие, круглые, полупрозрачные (или белые, желтые, в зависимости от разновидности песка). Похожи ли песчинки одна на другую? Чем похожи и чем отличаются? Важно, чтобы в процессе сравнения ребята внимательно рассмотрели песчаные зернышки.
3. «Ветер». Предложить детям выяснить, почему при сильном ветре неудобно играть с песком. Дети рассматривают заготовленную «песочницу» (банку с насыпанным тонким слоем песка). Вместе с взрослым создают ураган – резко с силой сжимают банку и выясняют, что происходит и почему (т.к. песчинки маленькие, легкие, не прилипают друг к другу, они не могут удержаться ни друг за друга, ни за землю при сильной струе воздуха). Предложить детям поразмышлять, как сделать, чтобы с песком можно было играть и при сильном ветре (хорошо смочить его водой).
4. «Своды и тоннели».Предложить детям вставить карандаш в трубочку из бумаги. Затем осторожно засыпать ее песком так, чтобы концы трубочки выступали наружу. Вытаскиваем карандаш и видим, что трубочка остается не смятой. Не имеет значения, была ли она закопана в вертикальном, наклонном или горизонтальном положении. Дети делают вывод: песчинки образуют предохранительные своды. Объяснить, почему насекомые, попавшие в песок, выбираются из-под толстого слоя целыми и невредимыми.
5. «Песочные часы».Показать детям песочные часы. Пусть они последят за тем, как пересыпается песок. Дайте детям возможность ощутить длительность минуты. Попросить детей набрать в ладошку как можно больше песка, сжать кулачок и смотреть, как бежит струйка песка. Дети не должны разжимать свой кулачки до тех пор, пока не высыплется весь песок.

Предложить поразмышлять над поговоркой «Время как песок», «Время как вода».

Игры с водой – любимое занятие детей на прогулке. Выйдя на прогулку, ребята всегда спешат к нему, это любимое место, ведь играя с водой,  они не только получают положительные   эмоции,  но      и       проводят    опыты, эксперименты, познавая свойства этой чудотворной жидкости.

Вот некоторые опыты, проводимые с детьми с водой:

1. "Тонет, не тонет”. В ванночку с водой опускаем различные по весу предметы. (Выталкивает более легкие предметы)
2. "Подводная лодка из яйца”.В стакане соленая вода, в другом пресная, в соленой воде яйцо всплывает. (В соленой воде легче плавать, потому что тело поддерживает не только вода, но и растворенные в ней частички соли).
3. "Цветы лотоса”.Делаем цветок из бумаги, лепестки закручиваем к центру, опускаем в воду, цветы распускаются. (Бумага намокает, становится тяжелее, и лепестки распускаются).
4. "Чудесные спички”. Надломить спички посередине капнуть несколько капель воды на сгибы спичек, постепенно спички расправляются, (волокна дерева впитывают влагу, и не могут сильно сгибаться и начинают расправляться).
5. «Веселые кораблики».Делаем кораблики из бумаги, ореховой скорлупы, коробочек. Затем пускаем в воду, делая «волны» и «ветер».

Игры с воздухом. На прогулке можно узнать много интересного и о воздухе и его свойствах:

1. «Помашем веером». Предложите ребёнку помахать веером около лица. Задайте несколько вопросов: Что вы чувствуете? Подведите ребёнку к выводу, что воздух не «невидимка». Его движения можно почувствовать, обмахиваясь веером.
2. «Поймаем воздух».Дайте ребёнку пакет и помогите ему захватывающим движением поймать воздух и закрыть пакет. Задайте несколько вопросов: Каких размеров стал пакет? Что в пакете? Подтвердите предыдущий вывод: воздух не «невидимка».
3. «Упругий воздух».Дайте ребёнку круг для плавания и предложите его накачать. Задайте несколько вопросов: чем мы накачиваем круг? Что насос пропускает в круг? Почему круг стал упругим? Помогите малышу сделать вывод: В кругу воздух и именно он делает его упругим.
4. «Живой пластилин». Налейте вместе с ребёнком 2 стакана воды. В первый стакан – чистую воду, во второй стакан – газированную. В каждый стакан бросьте по 5 кусочков пластилина (размером с рисовое зёрнышко). Задайте ребёнку несколько вопросов: Что происходит в первом стакане? Что происходит во втором стакане? Помогите малышу сделать вывод: в первом стакане обычная вода, в ней содержится большое количество кислорода, и пластилин оседает на дно. Во втором стакане вода газированная, она содержит большое количество углекислого газа. Поэтому кусочки пластилина поднимаются к поверхности воды, переворачиваются и снова идут ко дну, где их снова начинают облеплять пузырьки, но уже в большем количестве. Вначале пластилин тонет, т.к. он тяжелее воды, затем пузырьки газа облепляют кусочки (они напоминают маленькие воздушные шары) и пластилин всплывает на поверхность.

5. «Холодный воздух». Остудите заранее в холодильнике бутылку и предложите ребёнку надеть на горлышко воздушный шарик. Поставьте бутылку в миску с горячей водой. Понаблюдайте, что происходит и задайте несколько вопросов: Что происходит с шариком? Как он изменился? Помогите ребёнку сделать вывод: шарик увеличивается от того, что газ в шарике согревается, воздуху становится в шарике тесно. Поэтому он надувается. Проведите еще один эксперимент: поставьте бутылку в холодную воду. Понаблюдайте что происходит. Сделайте ещё один вывод: при нагревании газ расширяется, а при охлаждении сжимается.
6. «Наш помощник». Помогите ребёнку сделать вывод: чем помогает воздух человеку? И необходим ли воздух человеку!

7. «Живая змейка». Предложите малышу зажечь свечу и подуть на нее, спросите у ребёнка, почему отклоняется пламя (воздействует поток воздуха). Предложите рассмотреть змейку (круг, прорезанный по спирали и подвешенный на нить), ее спиральную конструкцию и продемонстрируйте ребёнку вращение змейки над свечой (воздух над свечой теплее, над ней змейка вращается, но не опускается вниз, т.к. ее поднимает теплый воздух). Малыш выясняет, что воздух заставляет вращаться змейку.

8. «Реактивный шарик». Предложите ребёнку надуть воздушный шар и отпустить его, обратите его внимание на траекторию и длительность его полета. Помогите ребёнку сделать вывод, что для того, чтобы шарик летел дольше, надо его больше надуть, т.к. воздух, вырываясь из шарика, заставляет его двигаться в противоположную сторону. Расскажите, что такой же принцип используется в реактивных двигателях.

 Опыты с солнечными лучами

-     " Где сильнее греет солнце"

-     " Как появляются солнечные зайчики? "

-     " Разноцветный мир"

-     " Как появляется тень? "

-     «Почему повял цветочек?»

       Все опыты и эксперименты сопровождаются  проговариванием и выдвижением множества догадок, попытками предугадать ожидающие результаты. Это положительно сказывается на умении делать выводы, узнавать разнообразные последовательные связи.

После проведения экспериментов у ребят возникают множество вопросов, в результате развивается умение думать, рассуждать.

Каким же образом побуждать ребят к играм с песком, водой и ветром, как наполнить их деятельность интересным содержанием? Для этого необходимо оборудование:

Оборудование для игры с песком, водой и ветром.

Для игры с песком: пластмассовые ведерки, совки, лопатки, формочки, грабельки, ситечки,  игрушки, легко моющиеся (машины, куклы), а также дополнительные материалы: дощечки, фанерные трафареты, изображающие людей, дома, знакомых детям животных, транспортные средства, деревья. Можно предложить  для игры кукольную посуду, куски клеенки, цветной пленки, кусочков разноцветного оргстекла, пластмассы (края должны быть зачищены), природного материала (веточек, корней, камушков, ракушек). Детям старшего дошкольного возраста для организации конструктивной деятельности в песке предлагаются более мелкие игрушки. Увеличивается количество дополнительного материала. Это могут быть обрезки пластмассовых и резиновых шлангов, труб разного диаметра, куски пенопласта, поролона, шпагата, тесьмы, цветной проволоки (в оболочке), а для формовки песка — пластмассовые емкости разной формы и размера.

Для обыгрывания построек из песка ребята применяют и поделки, изготовленные своими руками. С этой целью используются материалы, которые не портятся от влаги (поролон, пенопласт, цветная клеенка, проволока и др.). Например, дети могут сплести коврики из пленки способом переплетения основы полосами, сделать мебель для кукол из молочных пакетов, обклеенных бумагой, дорожные знаки, палочки и катушки, зверюшек из поролона.

Крупные формы полых кубов, банок без дна, отрезков пластмассовых труб большого диаметра (в данном случае форма не переворачивается, а снимается, поднимается вверх).

Для строительства в качестве образцов детям предлагают фотографии, иллюстрации, рисунки с изображением различных сооружений.

Для игры с водой.  

Для организации игр детей с водой на участке используются надувные бассейны или другие емкости. Также используются плавающие игрушки, выпускаемые промышленностью: корабли, лодки, уточки, рыбки, крокодилы. Лейки, ведерки, водяные мельницы, брызгалки, колбочки, краски пищевые. Сачки, разноцветные шарики, камешки, лодки, кораблики — из древесной коры, пенопласта,  уточки,  рыбки,  лягушки — из поролона, плоты из веток деревьев.

Для игры с ветром:               

Для организации игр с ветром – самолетики, вертушки, флюгеры, парашютики, султанчики, сачки для ловли ветра, мыльные пузыри, шары, воздушные змеи, летающие тарелки, бумеранги.

Оборудование для экспериментирования.

Увеличительные стекла, весы, песочные часы, компас, магниты, разные сосуды из различных материалов (пластмасса, металл) разной формы, природный материал (камешки, глина, семена, листья деревьев и т.д.), утилизированный материал (проволока, ткань, пластмасса, пробки и т.д.), технические материалы (гайки, шурупы, болты и т.д.), разные виды бумаг, красители, медицинские материалы (пипетки, шприцы без игл, мерные ложки, резиновые груши и т.д.).

Закаливание – система медицинских, педагогических и социальных мероприятий, направленных на повышение устойчивости организма к неблагоприятным факторам внешней среды.

Закаливание - обеспечение оптимального сочетания температуры воздуха и одежды ребенка, максимальное пребывание детей на воздухе, рациональная организация сна, водные процедуры.

Закаливание воспитанников осуществляется в соответствии с утвержденной и в установленном порядке учебной программой дошкольного образования.

Для организации закаливания воспитанники должны быть распределены на две группы с учетом состояния их здоровья.

Закаливание воспитанников в учреждениях дошкольного образования должно проводиться с использованием естественных природных факторов: воздух, вода, рассеянные лучи солнца.

      Организация закаливающей среды является главным фактором закаливания детей, что связано с постоянным ее воздействием на организм ребенка, в отличие от кратковременно действующих специальных закаливающих процедур. Основным требованием для проведения закаливания детей является обеспечение чистого воздуха и рациональное сочетание температуры воздуха и одежды ребенка. Бактериальная и химическая чистота воздуха достигается проветриванием помещений. Сквозное проветривание, проводимое в отсутствие детей, создает возможность многократной смены воздуха за короткий срок. Одностороннее проветривание в летнее время проводится непрерывно.

При закаливании воспитанников должны соблюдаться следующие принципы:

• Учет состояния здоровья, индивидуальных возрастных особенностей ребенка
• Комплексность использования всех природных факторов и закаливающих процедур;
• Постепенность нарастания интенсивности закаливающих мероприятий;
• Наличие положительных реакций ребенка на проводимые закаливающие процедуры
• Системность закаливания (оно осуществляется круглый год, но виды его и методики меняют в зависимости от сезона и погоды)

   Все дети, посещающие дошкольное учреждение и дети, поступающие из семьи (особенно дети, страдающие хроническими заболеваниями) должны быть заранее осмотрены педиатром, узкими врачами-специалистами (их назначения по оздоровлению детей вносятся в медицинскую карту ребенка со всеми данными о состоянии его здоровья с определением группы здоровья, наличии прививок и рекомендациями по индивидуализации режима дня, оздоровительных мероприятий).

   На основании данных в дошкольном учреждении медицинским работником составляется на 01.06. сводная таблица по группам здоровья, закаливания, физкультуры.

     Для детей ЧДБ закаливающие мероприятия ни в коем случае не отменяются, но проводятся по индивидуальному назначению. Врач назначает для этих детей специальные лечебно-профилактические мероприятия. В комплексах утренней гимнастики предусматриваются корригирующие упражнения. Недопустимы переохлаждения и перегрев детского организма.

   Организация местных воздушных ванн и соблюдение длительности прогулок (пребывание воспитанников на открытом воздухе не реже 2 раз в день общей продолжительностью не менее 3 часов 20 минут – 4 часов в зависимости от режима дошкольного учреждения) в соответствии с учебной программой дошкольного образования. Руководитель дошкольного учреждения вправе принять решение о сокращении длительности прогулок или их запрещении для воспитанников при неблагоприятных погодных условиях (град, гроза, проливной дождь, ураган, при скорости движения воздуха более 2 м/ сек и другое). Закаливание воздухом является наиболее «мягкой» закаливающей процедурой. Оздоравливающее действие воздуха необходимо использовать при организации дневного сна. В теплое время года рекомендуется дневной (ночной) сон при открытых окнах (избегая сквозняков)

   Организация специальной закаливающей процедуры – общей воздушной ванны, нахождение воспитанников на улице, в облегченной одежде или в майке и трусах. Продолжительность воздушной ванны в первые дни 1,5-3 минуты. Ежедневно экспозиция увеличивается на 30-40 секунд, доводя пребывание раздетыми до 15-20 минут.

   Организация закаливающего мероприятия – хождение босиком по различным покрытиям (песок, гравий, трава и т.д.) с целью укрепления свода стопы. Начинать надо закаливание в теплые, солнечные дни с температурой воздуха до 22 °С, постоянно увеличивая время с 2-3 минут до 10-12 минут. Хождение по «дорожке здоровья» предусматривает следующий порядок ее элементов: травяной покров, песок, влажный песок, гравий, галька, круглые бревна мостиком, круглые камни, травяной покров. Хождение 2-3 кратное с топтанием по мокрому покрытию (мешковине) от 3 до 10 секунд. Для детей группы ЧДВ – то же, но без влажного песка. Для детей после болезни и ЧДБ рекомендуется хождение по «дорожке здоровья» в колготах и расстегнутой рубашке без топтания на мокром покрытии в течение 2 недель, при температуре воздуха не ниже 20 °С.

   Организация закаливающего мероприятия – контрастное обливание ног (можно сочетать с мытьем ног после прогулки). Для здоровых детей обливание ног начинают водой с температурой 24-25 °С, затем 35-36 °С, и опять 24°С. Каждые 3-4 дня температуру теплой воды повышают на 1-2 °С до 40 °С, а холодной соответственно снижают до 16-18 °С. Для ослабленных детей температура воды та же, но другая последовательность: Теплая, холодная, теплая. После процедуры ноги вытирают сухим индивидуальным полотенцем.

   Для проведения водных процедур гигиенического мытья ног после прогулки необходимо следующее: скамейка или стулья, деревянные решеточки, емкости с водой, лейки, индивидуальные полотенца для ног.

    К местным закаливающим процедурам относятся умывание лица холодной водой, промывание носа, полоскание горла, питьё холодной воды, хождение по воде, игры с водой.

    К общим закаливающим процедурам относятся обтирание, обливание всего тела, холодный и контрастный душ, купание в открытых водоёмах, бассейнах-плескательницах. Общие водные процедуры (обливание, обтирание, купание) проводятся не раньше, чем через 3-4 минуты после еды).

   Участвуют в организации закаливания воспитанников воспитатели, помощники воспитателей, медицинский работник

   Ответственность за правильную организацию работы по закаливанию детского организма несут заведующий и медицинский работник (оценивают эффективность воздействия средств физического воспитания на состояние здоровья, осуществляют контроль за организацией закаливания, методикой проведения закаливания, контролируют санитарно-гигиеническое состояние мест для проведения закаливания, проводят санитарно-просветительскую работу).

Памятка по контрастному обливанию ног детей в летний период

    Контрастные обливания ног – хорошее тонизирующее и закаливающее средство. Благодаря смене температурных режимов воды происходит своеобразная «гимнастика» кровеносных сосудов. Холодную воду следует лить на теплые ноги (т.е. после дневного сна), летом можно сочетать с мытьем ног после прогулки. Для здоровых детей обливание ног начинают водой с температурой 24 – 25°С, затем - 35–36°С, и опять 24– 25°С. Каждые 3-4 дня температуру теплой воды повышают на 1-2°С до 40°С, а холодной соответственно снижают до 18°С. Для ослабленных детей температура воды та же, однако схема иная: теплая-холодная-теплая вода. После процедуры ноги вытирают сухим индивидуальным полотенцем.

Памятка по организации хождения детей босиком по «дорожке здоровья» летом

Летом необходимо приучать ходить босиком по различным покрытиям (песок, гравий, трава и т.д.). Начинать надо закаливание в теплые, солнечные дни с температурой воздуха +20 – +22°С, постепенно увеличивая время с 2-3 минут до 10- 12 минут. Можно организовать хождение с использованием элементов «дорожки здоровья», предусмотрев следующий порядок ее элементов:

• травяной покров,
• песок,
• влажный песок,
• гравий,
• галька,
• круглые бревна мостиком,
• камни, травяной покров.

Для группы ЧДБ детей – то же, но без влажного песка.

Памятка по закаливанию детей воздухом летом

Общая воздушная ванна

В летнее время общую воздушную ванну дети могут принимать на улице, раздетые до трусов. Продолжительность воздушной ванны в первые дни МР РБ № 11-14-2-2001 64 1,5-3 минуты. Ежедневно экспозиция увеличивается на 30-40 секунд, доводя пребывание детей раздетыми до 15-20 минут.

Контрастная воздушная ванна

Проводится после дневного сна. Путем проветривания устанавливается контрастная температура воздуха в 2-х помещениях групповой: в 1-ом – +14 – +15°С, во 2-м – +20– +25°С. По окончании дневного сна дети в трусах и майках занимаются в течение 10-15 минут двигательной деятельностью, перемещаясь из одной комнаты в другую и подвергаясь тем самым контрастным воздушным воздействиям. Для старших дошкольников разница температур может быть постепенно повышена до 13–15°С. Метод показал хорошую эффективность. В летние жаркие дни в одной из комнат устраивается сквозное проветривание и тогда ребенок, перебегающий из комнаты с более высокой температурой, будет подвергаться воздействию сильного воздушного потока.

«Дорожка здоровья»

Порядок расположения ковриков:

1) резиновый с шипами;

2) циновка;

3) коврик с шипами;

4) ребристая доска;

5) резиновый коврик с полосками

6) ящик с камушками, затем дорожка делится на 2 части:

1-я часть – мешковина, смоченная водой 40°С охлаждается до 35-36°С, за ней полотенце;

2-я часть – дорожка без мешковины, сразу же ковровая дорожка. Закаливание на «дорожке здоровья» необходимо проводить после сна: с детьми 2-3-х лет - по 2-3 ребенка в группе, старше 3-х лет - по 10-12 детей в группе. С пассивными детьми занимаются по группам из 2-3 детей. Дети в трусах и майках после туалетной комнаты выходят в группу, с ними проводятся дыхательная гимнастика и физические упражнения. Затем дети идут на «дорожку здоровья». Хождение 2-3-х кратное с топтанием по влажной мешковине до 10 сек. Для детей после болезни и ЧДБ рекомендуется хождение по «дорожке» в колготах и расстегнутой рубашке без топтания по влажной мешковине в течении 2 недель. Занятия проводятся при температуре воздуха не ниже +20°С. 

Такія паводзіны дзіцяці з'яўляюцца цалкам нармальнымі, прырода не прадугледзела механізму адаптацыі дзіцяці ў сітуацыі “застацца без мамы”, тым больш у тым узросце, у якім дзеці звычайна масава ідуць у яслі або сад.

Дзіця перажывае: “Як я без мамы? Не забудуць мяне тут?”. Прывыканне дашкольніка да дашкольнай установы – працэс не просты, паколькі адаптыўныя магчымасці дзіцячага арганізма абмежаваныя. Што ў арганізме дзіцяці адбываецца пры стрэсе? У вялікіх колькасцях вылучаецца адрэналін. Гэта такі гармон, які камандуе арганізму біцца, ўцякаць, ратавацца або проста крычаць! Пры актыўным расходаванні адрэналіну па прызначэнні яго ўзровень у крыві падае, арганізм супакойваецца, наступствы стрэсу для арганізма – мінімальныя. Калі стрэсавая сітуацыя раз за разам працягваецца, а выхаду рухальнай актыўнасці няма, гэта можа прывесці да паслаблення імунітэту і праблемах са здароўем.

Дапамагчы дзіцяці знізіць напружанне ў гэты перыяд – гэта і ёсць наша задача. Каб знізіць напружанне, неабходна пераключыць увагу дашкольніка на дзейнасць, якая прыносіць яму задавальненне. У дашкольным узросце – гэта, у першую чаргу, гульня! У момант фізічнага і эмацыйнага напружання менавіта гульні дапамогуць “выплюхнуць” негатыўную энергію прымальным спосабам.

“Мова” гульняў зразумелая і даступная любому дзіцяці, таму згладзіць яго перыяд адаптацыі дапаможа правільна арганізаваная гульнявая дзейнасць, накіраваная на фарміраванне эмацыйных кантактаў “дзіця – дарослы”, “дзіця-дзіця”, у якую ўваходзяць гульні і практыкаванні.

Асноўная задача гульняў у гэты перыяд – фарміраванне эмацыйнага кантакту, даверу дзяцей да дарослага, а таксама згуртаванне дзіцячага калектыву. Дзіця павінна ўбачыць у выхавальніку добрага, заўсёды гатовага прыйсці на дапамогу, чалавека (як мама) і цікавага партнёра ў гульні. Эмацыйныя зносіны ўзнікаюць на аснове сумесных дзеянняў, якія суправаджаюцца усмешкай, ласкавай інтанацыяй, праявай клопату да кожнага.

Перавагі гульні перад іншымі сродкамі:

- дазваляе маленькаму дзіцяці адчуць сябе “ўсемагутным”;

- дапамагае спазнаваць навакольны свет, развіваць самапавагу;

- развівае мастацтва зносін;

- дапамагае кіраваць сваімі пачуццямі;

- дае магчымасць перажываць масу эмоцый.

Важна, што традыцыйная гульня ўносіць шмат новага ва ўзаемаадносіны паміж дзецьмі і дарослымі, падахвочвае іх да супрацоўніцтва, спрыяльна адбіваецца на псіхічнай і эмацыйных сферах абодвух бакоў.

Дзеці ўсе розныя, і адаптацыя ў іх праходзіць па рознаму, але першае, што трэба зрабіць, гэта адцягнуць дзіця ад змрочных думак.

Гульня “Размова з цацкай” дапамагае дзіцяці выказаць свой эмацыйны стан, перажыванні з нагоды знаходжання ў дзіцячым садзе. Цацка, якая апранута на руку выхавальніка размаўляе з дзіцем, задае яму розныя пытанні. Дзіця расслабляецца і становіцца спакайнейшым.

Для развіцця навыкаў зносін і ўстанаўлення кантакту дзіцяці і дарослага, праводзіцца гульня “Ідзі да мяне”: патрэбна адысці ад дзіцяці на некалькі крокаў і паклікаць яго ласкава, калі дзіця падыдзе, абняць яго, сказаць ласкавыя прыветлівыя словы.

Добрым сродкам з’яўляецца зарадка, не простая, а музычная - калі пачынае гучаць музыка, і пад яе дзеці з выхавальнікам выконваюць рухі, каб разбудзіць, напрыклад, ляльку, то перастаюць плакаць практычна ўсе. І нават калі некаторыя дзеці першы час проста назіраюць за тым, што адбываецца, і нічога не робяць, але паступова яны ўключаюцца ў працэс.

Для таго каб дзеці адчувалі сябе спакойна і камфортна, яны павінны ведаць адзін аднаго па імені, і ў першую чаргу – дарослых. Так дзіцяці прасцей звяртацца па дапамогу і прасцей пачаць гульню паміж сабой. Для гэтага можна выкарыстоўваць пераклічку. Дарослы павінен знаходзіцца на ўзроўні дзяцей, таму добра такую гутарку распачынаць нават седзячы на падлозе.  У дзяцей ёсць магчымасць сесці зручна, легчы або абняць дарослага (калі хочацца). І дзеці адчуваюць сябе вальней і спакайней. Можна спытаць, як завуць мяне, як завуць памочніка выхавальніка, а потым называць па імёнах дзяцей. Напрыклад: - Дзе Дзяніс, дзе Вераніка? І г. д. Дзіця падымае руку і крычыць “Я”. Можна  паўтараць пераклічку кожны дзень, пакуль выхаванцы добра не засвояць адзін аднаго.

Яшчэ адно практыкаванне “Каго сёння няма?”, калі трэба  ўспомніць,  хто не прыйшоў у дзіцячы сад сёння.

Для знаёмства падыходзіць яшчэ такая гульня як “Мячык пакаціўся”.  Выхавальнік і дзеці садзяцца ў круг на падлозе. Выхавальнік коціць мяч аднаму з дзяцей са словамі: “мячык пакаціўся (да Максіма)”. Максім ловіць мяч і коціць яго каму-небудзь з дзяцей са словамі: “мячык пакаціўся (імя дзіцяці)”.

Павялічыць колькасць дзяцей з лёгкай ступенню адаптацыі дапамагае таксама эксперыментальная дзейнасць. Яна развівае тактыльнае ўспрыманне, назіральнасць, ўзбагачае сэнсарны вопыт, стымулюе пазнавальную актыўнасць.

Гульня “Што нам падкажуць пальчыкі”.

На талерку кладуцца прыродныя матэрыялы – шышка, каштан, каменьчык, костачка ад персіка. Можна разглядаць, чапаць, апісаць іх. Затым прапанаваць дзіцяці заплюшчыць вочы, працягнуць далоньку, адгадаць, які прадмет ляжыць на ёй.

Развесяліць дзіця, якое плача, супакоіць таго, хто вельмі разышоўся, пераключыць увагу  дапамагае забава з “вочкам”.

Патрэбна даць дзіцяці лісток кардона з выразанай пасярэдзіне дзірачкай. Ідучы па групе або ўчастку, можна даследаваць усё, што заўгодна.

Бывае, што дзіця прыходзіць у дзіцячы сад і адгароджваецца ад іншых дзяцей і ад незнаёмых дарослых. І для пераадолення такіх ахоўных бар'ераў дзіцяці можна выкарыстоўваць гульні з кісцямі рук.

Ход гульні: дарослы выконвае рухі і просіць дзіця іх паўтарыць: адпускае пальцы ўніз і варушыць імі – гэта “струмені дажджу”. Складае пальцы кожнай рукі колцам і прыкладвае да вачэй, утвараючы бінокль. Стукае кулаком аб кулак, пляскае ў ладкі.

Гульні падбіраюцца такім чынам, каб дапамагалі расслабіцца раззлаванаму агрэсіўнаму дзіцяці, і ў той жа час падбадзёрвалі нясмелага.

Напрыклад, гульня з дзіцем у “Мяч”.

Дзіця ўяўляе сябе мячом, скача на месцы, а выхавальнік, паклаўшы далонь на яго галаву,прыгаворвае: “Друг веселый, мячик мой. Всюду, всюду он со мной! Раз, два, три, четыре, пять. Хорошо мне с ним играть!” Пасля гэтага “мячык” ўцякае, а дарослы ловіць яго.

Патрабаванні да гульняў, якія праводзяцца ў адаптацыйны перыяд:

- яны павінны быць франтальнымі, каб ні адно дзіця не адчувала сябе абдзеленым увагай;

 - не павінны быць занадта працяглымі (лепш гуляць з дзецьмі па некалькі разоў на дзень;

- выкарыстанне музыкі, танцавальных рухаў і малявання дапамагае зняць эмацыйнае напружанне ў дзяцей, пераключыць увагу, знізіць ўзбуджальнасць, наладзіць на пазітыўны лад;

- ініцыятарам гульні выступае дарослы, які праяўляе вялікую зацікаўленасць, кантралюе цалкам яе ход і стварае прыемную камфортную атмасферу ;

- не варта настойваць на актыўным удзеле ўсіх дзяцей. Можна  дазволіць некаторым дзецям проста паназіраць за тым, што адбываецца. - перыядычна можна запрашаць бацькоў для ўдзелу ў такіх гульнявых дзеяннях.

Неабходная ўмова паспяховай адаптацыі – ўзгодненасць дзеянняў бацькоў і выхавальнікаў. Бацькі, аддаючы дзіця ў дзіцячы сад, адчуваюць трывогу за яго лёс. Таму задача выхавацеля-супакоіць перш за ўсё дарослых: выйсці насустрач да бацькоў, назваць сваё імя, імя па бацьку, запрасіць іх агледзець групавыя памяшканні, паказаць шафку, ложак, расказаць, чым дзіця будзе займацца, пазнаёміць з рэжымам дня, разам абмеркаваць, як палегчыць перыяд адаптацыі, высветліць як мага больш аб асаблівасцях і звычках дзіцяці (анкета).

Інфармацыя падрыхтавана з выкарыстаннем матэрыялаў Картотека «100 игр для детей в адаптационный период» https://blog.dohcolonoc.ru/entry/zanyatiya/kartoteka-100-igr-v-adaptatsionnyj-period.html

Намеснік загадчыка па асноўнай дзейнасці                                           Н.Э.Шушкевіч

Информация о том, как развивать ребенка летом, что нового и интересного можно с ним узнать, в какие игры поиграть, какие маленькие открытия совершить, необходимо каждой семье. Задача педагогов – предоставить такую информацию. Ведь именно мы, воспитатели, зная особенности каждого ребенка, в силах помочь его родителям подобрать интересную и полезную информацию, полезные занятия и рекомендации на летний период. Воспитателям важно донести до родителей информацию о широких возможностях провести лето с ребенком интересно и полезно, при этом сохранив его здоровье и оставив яркие впечатления от прошедшего отдыха.

Беседуя с родителями воспитанников, необходимо показать, что лето – это подходящее время для развития и воспитания детей и важно не упустить те возможности, которое оно предоставляет. Разнообразная деятельность и новые впечатления ждут ребенка и в родном городе, и за его чертой, и в зарубежных поездках. Поэтому необходимо подготовить родителей к активному познавательному совместному отдыху с детьми, в процессе которого так важно замечать необычное в простом: сверкание росы под утренним солнцем, краски вечернего заката, загадочность ночного звёздного неба, завораживающие звуки морского прибоя и леса. При этом нужно не только увидеть интересное явление, но и суметь объяснить его ребёнку, сохранить в памяти малыша на всю жизнь, как яркое воспоминание детства.

ДЛЯ РЕШЕНИЯ ЭТОЙ ЗАДАЧИ МОЖНО ПРЕДЛОЖИТЬ РОДИТЕЛЯМ СЛЕДУЮЩИЕ ТЕМЫ И ЗАДАНИЯ ВО ВРЕМЯ ОТДЫХА С ДЕТЬМИ:

• «Наблюдаем за живой и неживой природой».
• «Учимся замечать прекрасное в природе». (Организация фотосессии, выставка рисунков с подбором к ним строчек из стихотворения или рассказа).
• «Прогулка к цветникам». (Составление букета в вазе и икебаны).
• «Лекарственные растения на грядке». (Рисунки растений, составление к ним описательных рассказов и подбор загадок).
• «Лето – лучший период для творчества» (Живопись, рисунки летних пейзажей, сочинение рассказов и стихов и другие творческие совместные работы детей и родителей).
• «Узоры на мокром песке», «Песочные фигуры».
• «В гости к маленьким друзьям». (Провести наблюдение за муравьями и другими насекомыми, а затем изготовить совместно с ребенком книгу с рисунками об их жизни).
• «Подводный мир». (Наблюдение на рыбалке за рыбами и водными жителями, на море – за медузами, ракушками, морскими звездами и т. д.).
• Чтение детям рассказов о природе В. Бианки, М. Пришвина и др. авторов (найти описанное в природе и отразить содержание рассказа и наблюдений в рисунках).
• «Наш урожай». ( Провести с ребёнком наблюдение за сельскохозяйственным трудом, поучаствовать в нём с ребёнком, а результаты отразить в лепке, аппликации, конструировании из бумаги).
• «Эксперименты и исследования летом». (Наблюдение за созвездиями на ночном небе, выращивание овощей на даче или цветов на клумбе, измерение тени взрослого и ребёнка, нахождение ЮГА и СЕВЕРА в лесу и т. д.).
• «Как я провел лето». ( Создание фотоколлажей о летнем отдыхе).

В начале нового учебного года можно провести внутригрупповой конкурс «Как мы провели летние каникулы!», на котором будут предоставлены совместные работы детей и родителей (рисунки, фотогазеты, фотоальбомы, самодельные книги с наблюдениями, рассказами или стихами собственного сочинения и другие творческие работы). Одно обязательное условие: о проведении конкурса необходимо объявить до начала летнего отдыха. Для наглядности нужно вывесить в родительском уголке примерные темы домашнего задания на лето и предложить образцы работ. В этом случае у родителей будет больше времени, возможностей и идей для совместных с детьми экскурсий, интересных и полезных дел и творческих работ, а у детей больше положительных эмоций, приятных воспоминаний о том, как он провел лето вместе с родителями.

Другой, не менее важной задачей, является воспитание экологической культуры. Летняя природа привлекает детей, но незнание правил поведения может нанести вред, как ребёнку, так и природе. Можно предложить родителям консультации на следующие темы:

• «Как вести себя в лесу»
• «Собираем ягоды и грибы»
• «Бережём нашу природу»
• «Отдыхаем на даче»
• «Труд детей на природе летом» и др.

Нужно познакомить родителей с играми и опытами с применением природных компонентов: ветра, песка, солнца, камней, воды. Такие игры и опыты разнообразят отдых, сделают его насыщенным, интересным, а, самое главное, полезным для умственного, познавательного, художественно – эстетического и физического развития ребёнка; повысят его самостоятельную активную деятельность.

Ещё одна из важных задач – охрана здоровья и жизни детей в летний период. Именно в это время года мы больше всего проводим на улице и, несмотря на чудесные дни, именно в этот период наши дети наиболее подвержены различным травмам и опасным ситуациям. Чтобы предотвратить несчастные случаи, для родителей необходимо провести консультации по охране жизнедеятельности и оказании первой помощи на следующие темы:

• «Встречаем лето» (о здоровье и охране жизни)
• «Ребёнок в городе, чего нельзя»
• «Соблюдение правил дорожного движения»
• «С малышом на даче/ на природе»
• «Как организовать летний отдых на море»
• «Правила поведения на воде»
• «Оказание первой медицинской помощи ребёнку»
• «Оказание первой помощи при укусе насекомых»
• «Приёмы закаливания»
• «Витамины на грядке»
• «Лекарственные растения» и др.

Всю необходимую информацию для родителей рекомендуется собрать в одну папку под названием, например, «Летняя пора» (консультации для родителей, рекомендации и полезные советы) или с помощью папок - передвижек, папок - раскладушек и выставить их в родительском уголке.

Родители в любой удобный для них момент смогут ознакомиться с её содержанием и извлечь интересную и полезную информацию.

Главное в организации взаимодействия педагогов с родителями в этот период – пример собственного отношения воспитателя: удивления и восхищения чудесами природы, искренней заинтересованности в гармоничном развитии детей, стремление побудить в них познавательный интерес и живую радость от общения с природой. От того, как педагог донесет до родителей информацию, сколько чувств вложит в свои слова и действия, зависит успех общения с родителями и успешное развитие ребёнка.

Фізкультурна-аздараўленчая работа ўключае:

• ранішнюю гімнастыку;
• фізкультурныя заняткі (гульнявога, сюжэтнага, тэматычнага віду);
• рухомыя гульні і фізічныя практыкаванні на прагулцы;
• актыўны адпачынак (фізкультурны вольны час, фізкультурныя святы, Дні здароўя);
• самастойную рухальную дзейнасць;
• загартоўванне.

Ранішняя гімнастыка праводзіцца штодня на свежым паветры для ўмацавання фізічнага здароўя дзяцей.

У летні перыяд ствараюцца спрыяльныя ўмовы для рухальнай актыўнасці дзяцей і ўзмацнення аздараўленчага ўздзеяння фізічных практыкаванняў.

Фізкультурныя заняткі на паветры накіраваны на:

• павышэнне адаптыўных і функцыянальных магчымасцяў арганізма выхаванцаў на аснове комплекснага выкарыстання фізічных практыкаванняў, рухавых гульняў у спалучэнні з прыроднымі сродкамі аздараўлення (сонца, паветра, вада, кліматычныя ўмовы) і гігіенічнымі фактарамі (наяўнасць спартыўнага абутку, гігіена месцаў правядзення заняткаў і інш.);
• пашырэнне рухальнага вопыту дзяцей; замацаванне і ўдасканаленне практыкаванняў у хадзе, бегу, скачках, лажанні, кіданні; развіццё фізічных якасцяў (сілы, хуткасці, спрыту, вынослівасці, гнуткасці); авалоданне элементамі спартыўных гульняў, тэхнікай спартыўных практыкаванняў, адэкватных узросту і здольнасцям выхаванцаў.

Пры арганізацыі рухомых гульняў і фізічных практыкаванняў на прагулцы асаблівую ўвагу варта ўдзяляць індывідуальнай рабоце з выхаванцамі. Падбор матэрыялу неабходна ажыццяўляць з улікам асаблівасцяў рухальнага развіцця дзяцей. Варыянтамі арганізацыі рухомых гульняў і фізічных практыкаванняў на прагулцы з'яўляюцца:

Комплекс рухомых гульняў (2-3 гульні) і фізічных практыкаванняў з пэўнай накіраванасцю (у тым ліку сюжэтнай):

• прафілактыка парушэнняў паставы і плоскаступнёвасці;
• развіццё каардынацыйных здольнасцей;
• развіццё фізічных якасцяў;
• ўдасканаленне рухальных уменняў і навыкаў (выкананне знаёмых рухаў у новых спалучэннях, з незвычайных зыходных палажэнняў, у незвычайных умовах і т. п.).

Элементы спартыўных гульняў (баскетбол, футбол, гарадкі і інш.).

Гульні з элементамі спартыўнага арыентавання.

Комплекс рухомых гульняў (2-3 гульні) з рознымі відамі асноўных рухаў, якія развіваюць творчую актыўнасць і самастойнасць выхаванцаў.

Актыўны адпачынак (фізкультурны вольны час, фізкультурныя святы, Дні здароўя) як форма калектыўнага адпачынку, спрыяе развіццю ў дзяцей умення творча выкарыстоўваць рухальны вопыт ва ўмовах эмацыйных зносін з аднагодкамі, падахвочвае кожнае дзіця да максімальнай праявы сваіх здольнасцяў.

Тэматыка фізкультурна-масавых мерапрыемстваў на паветры адлюстроўвае спецыфіку летняга аздараўлення. Для ўмацавання здароўя дзяцей максімальна выкарыстоўваюцца летнія спрыяльныя ўмовы. Самастойная рухальная дзейнасць з'яўляецца адным са структурных кампанентаў рухальнага рэжыму ва ўстанове дашкольнай адукацыі. Менавіта ў гэтай дзейнасці дзіця ў найбольшай ступені можа паказаць узровень сваіх рухальных, гульнявых, камунікатыўных уменняў. Самастойная рухальная дзейнасць ўзнікае па ініцыятыве дзіцяці і праходзіць пад наглядам дарослага, пры яго ўскосным кіраўніцтве. Для яе разнастайнасці ў перыяд летняга аздараўлення, неабходна захаванне наступных умоў:

• ўключэнне ў рэжым дня часу на самастойную рухальную дзейнасць (раніцай, пасля сняданку, на прагулках, пасля сну, у розных відах дзейнасці);
• забеспячэнне неабходным спартыўным інвентаром для выканання фізічных практыкаванняў на паветры;
• прадастаўленне дастатковага месца для рухаў, выканання фізічных практыкаванняў;
• індывідуалізацыя (дыферэнцыяцыя) фізічных практыкаванняў з улікам узроўняў (гіперрухомыя, маларухомыя, аптымальна рухомыя дзеці) рухальнай актыўнасці выхаванцаў.

Загартоўванне з'яўляецца важным сродкам ўмацавання здароўя выхаванцаў пры ўмове, што яно арганічна ўключана ў комплекс фізкультурна-аздараўленчых мерапрыемстваў і ўяўляе сабой пэўную сістэму, простую ў выкананні і якая адпавядае індывідуальным асаблівасцям здароўя і развіцця дзяцей.

Метады загартоўвання неабходна ўключаць у рэжымныя працэсы, выкарыстоўваючы натуральныя прыродныя фактары (паветра, ваду, рассеяныя прамяні сонца):

• штодзённыя аздараўленчыя прагулкі (не радзей двух разоў у дзень агульнай працягласцю не менш за 3 г 20 мін);
• шматразовае ўмыванне на працягу дня;
• паласканне поласці рота вадой пакаёвай тэмпературы, пасля кожнага прыёму ежы;
• дзённы сон пры адчыненых вокнах (пазбягаючы скразнякоў);
• хада басанож на працягу дня: да і пасля сну, у любы час па жаданні дзяцей; па траве, пяску.

Ранішні прыём дзяцей і вячэрняя прагулка ў летні перыяд з'яўляюцца абавязковымі.

Дашкольнікі у дзіцячым садзе летам могуць атрымаць масу новых і цікавых уражанняў, паколькі менавіта ў гэты перыяд яны вызваленыя ад асноўных  заняткаў і могуць  больш часу прысвяціць калектыўным гульням на свежым паветры, азнаямленню з навакольнай прыродай, правядзенню разнастайных доследаў з глебай, паветрам, або сонечнымі прамянямі.

Усё гэта прыносіць дзецям радасць і здароўе!

Падпунктам 4.5 пункта 4 артыкула 19 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі вызначана, што стварэнне бяспечных умоў пры арганізацыі адукацыйнага працэсу з'яўляецца абавязкам установы адукацыі.

У адпаведнасці з падпунктам 1.8 пункта 1 артыкула 30 Кодэкса навучэнцы маюць права на ахову жыцця і здароўя падчас адукацыйнага працэсу.

Агульныя патрабаванні да мер бяспекі пры арганізацыі адукацыйнага працэсу, арганізацыі працэсу выхавання з навучэнцамі ўключаюць у сябе:

захаванне санітарна-эпідэміялагічных патрабаванняў да абсталявання і зместу памяшканняў (групавыя, спальныя памяшканні, зоны адпачынку (гульняў), агульнага прызначэння (спартыўная і музычная залы, плавальны басейн, іншыя памяшканні)); да памераў, канструкцыі, расстаноўцы дзіцячай, бытавой мэблі, перыядычнасці рассажвання выхаванцаў з улікам іх функцыянальных роставых параметраў і ўстаноўленых стандартаў, а таксама рэкамендацый медыцынскіх работнікаў; распарадку дня выхаванцаў; рэжыму працы выхаванцаў з электроннымі сродкамі навучання;

абсталяванне тэрыторыі і будынка ўстановы адукацыі тэхнічнымі сродкамі бяспекі ў адпаведнасці з патрабаваннямі заканадаўства;

аснашчэнне ўстаноў адукацыі сродкамі выхавання, навучання, вучэбна-нагляднымі дапаможнікамі, гульнямі і гульнявым абсталяваннем, камп'ютарнай тэхнікай, электроннымі сродкамі навучання, спартыўным інвентаром, надворным абсталяваннем дзіцячых гульнявых пляцовак, іншай маёмасцю ў адпаведнасці з пералікамі, вызначанымі Міністэрствам адукацыі для рэалізацыі адукацыйнай праграмы дашкольнай адукацыі, адукацыйных праграм спецыяльнай адукацыі на ўзроўні дашкольнай адукацыі;

улік індывідуальных магчымасцей, здольнасцей і патрэб выхаванцаў пры арганізацыі адукацыйнага працэсу;

выкарыстанне форм, метадаў, сродкаў навучання і выхавання, сучасных адукацыйных і інфармацыйных тэхналогій, адэкватных узроставым і індывідуальным асаблівасцям навучэнцаў;

прымяненне ў адукацыйным працэсе ўстаноў адукацыі методык і тэхналогій навучання і выхавання, заснаваных на выніках навуковых даследаванняў у галіне дашкольнай адукацыі, адпаведных узроставым і індывідуальным магчымасцям навучэнцаў, якія забяспечваюць фарміраванне мадэляў бяспечных паводзін навучэнцаў, ва ўмовах установы адукацыі, паўсядзённым жыцці і ў экстрымальных сітуацыях;

стварэнне ва ўстанове адукацыі ўмоў, неабходных для фарміравання асноў бяспекі жыццядзейнасці ў навучэнцаў;

наяўнасць і перыядычнае абнаўленне на афіцыйных сайтах, інфармацыйных стэндах устаноў адукацыі матэрыялаў па прафілактыцы дзіцячага траўматызму, прапагандзе здаровага ладу жыцця і навучанню навыкам бяспечных паводзін, у тым ліку на дарозе, вадзе і паблізу вадаёмаў, пры пажарах і інш., забеспячэнню грамадскай бяспекі і парадку дзеянняў педагагічных работнікаў і выхаванцаў пры ўзнікненні сітуацый, якія ствараюць небяспеку прычынення шкоды іх жыццю і здароўю;

іншыя патрабаванні.

У гэтых мэтах Міністэрствам адукацыі распрацаваны Правілы бяспекі арганізацыі адукацыйнага працэсу, арганізацыі працэсу выхавання пры рэалізацыі адукацыйнай праграмы дашкольнай адукацыі, правілы бяспекі арганізацыі адукацыйнага працэсу, арганізацыі выхаваўчага працэсу пры рэалізацыі адукацыйных праграм спецыяльнай адукацыі. Правіламі вызначаны патрабаванні да арганізацыі прапускнога рэжыму, бяспечнага знаходжання выхаванцаў ва ўстанове адукацыі і на яе тэрыторыі, па забеспячэнні бяспекі выхаванцаў пры арганізацыі прагулкі, правядзенні экскурсіі і інш.

За стварэнне здаровых і бяспечных умоў пры арганізацыі адукацыйнага працэсу ва ўстанове адукацыі адказвае кіраўнік установы адукацыі, педагагічныя работнікі нясуць персанальную адказнасць у адпаведнасці з палажэннямі Адзінага кваліфікацыйнага даведніка пасад служачых «Пасады служачых, занятых у адукацыі» (выпуск 28), зацверджанага пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 29 ліпеня 2020 г. № 69 (далей – АКДПС). 

У службовых абавязках кіраўнікоў устаноў дашкольнай адукацыі, іх намеснікаў і іншых педагагічных работнікаў замацавана адказнасць за:

- незабеспячэнне бяспечных умоў навучэнцаў падчас іх знаходжання ва ўстанове дашкольнай адукацыі. Пры атрыманні выхаванцам траўмы педагагічныя работнікі абавязаны прыняць меры па аказанні першай даўрачэбнай дапамогі, выкліку на месца здарэння медыцынскіх работнікаў або дастаўцы пацярпелага ў арганізацыю аховы здароўя і неадкладна паведаміць яго бацькам (законным прадстаўнікам).

Педагагічнымі работнікамі ўстаноў дашкольнай адукацыі павінен праводзіцца ранішні прыём выхаванцаў, які прадугледжвае апытанне бацькоў аб самаадчуванні выхаванца і візуальную ацэнку стану яго здароўя. Пры падазрэнні на захворванне выхаванец накіроўваецца на агляд да медыцынскага работніка для прыняцця рашэння аб магчымасці допуску ва ўстанову дашкольнай адукацыі.

Выхаванцы прымаюцца ў групу ўстановы дашкольнай адукацыі чыстымі і ахайна апранутымі. Законныя прадстаўнікі выхаванца альбо іншыя асобы, якія па іх даручэнні прыводзяць яго ва ўстанову дашкольнай адукацыі, павінны перадаць дзіця выхавальніку, а ў выпадку яго адсутнасці – іншаму педагагічнаму работніку, які ажыццяўляе прыём выхаванцаў групы. Забіраць дзіця з установы дашкольнай адукацыі павінны яго законныя прадстаўнікі. У выпадку, калі існуе аб'ектыўная прычына, па якой яны не могуць забіраць дзіця з установы дашкольнай адукацыі (хвароба, службовая камандзіроўка, графік працы і інш.), гэта могуць ажыццяўляць іншыя асобы (бліжэйшыя сваякі) на падставе заявы законных прадстаўнікоў выхаванца на імя кіраўніка ўстановы дашкольнай адукацыі. Забараняецца аддаваць выхаванцаў падлеткам, якім не споўнілася 16 гадоў, асобам, якія знаходзяцца ў алкагольным або наркатычным ап'яненні.

Ва ўстанове дашкольнай адукацыі павінен быць арганізаваны кантроль за знаходжаннем выхаванцаў ва ўстанове дашкольнай адукацыі. Знешнія дзверы ўстановы, выхады з тэрыторыі, запасныя выхады павінны мець затвор на вышыні, недаступнай для дзіцяці, пастаянна зачыняцца. У выпадку знікнення выхаванца неабходна неадкладна арганізаваць яго пошук, паведаміць у бліжэйшае аддзяленне міліцыі і яго бацькам (законным прадстаўнікам).

Пры ўзнікненні надзвычайных сітуацый прыроднага ці тэхнагеннага характару, выяўлення падазроных рэчываў і прадметаў неабходна патэлефанаваць па тэлефонах “101”, “102” або адзіным нумары экстранай дапамогі “112”.

Да прыбыцця прадстаўнікоў адпаведных структур педагагічныя работнікі абавязаны неадкладна эвакуіраваць выхаванцаў, якія знаходзяцца ў небяспечнай зоне, і забяспечыць ахову дадзенай зоны ад пранікнення старонніх асоб.

Забараняецца правядзенне бягучага і капітальнага рамонтаў будынка, памяшканняў і камунікацый установы дашкольнай адукацыі ва ўмовах знаходжання выхаванцаў. Электраправады ў памяшканнях установы дашкольнай адукацыі павінны быць ізаляваныя, электрапрыборы – недаступнымі для выхаванцаў; адсутнасць доступу да разетак.

Забараняецца выкарыстоўваць у групавых памяшканнях і месцах знаходжання выхаванцаў электрапліткі, кіпяцільнікі, электрачайнікі і інш; ўжываць для мэтаў ацяплення нестандартныя (самаробныя) награвальныя прылады; пакідаць без нагляду ўключаныя ў электрасетку электрапрыборы.

Стацыянарнае абсталяванне ў групавых памяшканнях павінна быць надзейна замацавана да сцяны або падлогі. Не дапускаецца выкарыстанне і захоўванне ў памяшканнях са знаходжаннем выхаванцаў няспраўнага абсталявання, мэблі і інвентара.

Гульнявыя пляцоўкі абсталёўваюцца шматфункцыянальнымі пясочніцамі, якія закрываюцца вечкамі. Пясок для напаўнення пясочніц завозіцца са спецыяльна ўстаноўленых для гэтага месцаў, з дакументамі, якія пацвярджаюць звесткі аб утрыманні ў ім прыродных радыенуклідаў і соляў цяжкіх металаў (свінец, кадмій).

Перад гульнёй пясок павінен быць злёгку вільготны і пералапачаны. На ноч пясочніцы павінны закрывацца вечкамі.

На групавых участках і фізкультурных пляцоўках не павінна быць небяспечных для выхаванцаў прадметаў (аголеных электраправадоў, бітага шкла і інш.), няспраўнага надворнага абсталявання, сухастойных, зламаных дрэў (галінак), кустоў.

Педагагічныя работнікі ўстановы дашкольнай адукацыі абавязаны знаёміць выхаванцаў з асновамі бяспечных паводзін ва ўстанове дашкольнай адукацыі, на вуліцы, у быце. Пры арганізацыі адукацыйнага працэсу на працягу дня неабходна забяспечыць стварэнне бяспечнага, здароўезберагальнага, псіхалагічна камфортнага і адаптыўнага асяроддзя жыццядзейнасці выхаванцаў.

Педагагічныя работнікі павінны прыходзіць на свае працоўныя месцы не менш чым за 10 хвілін да пачатку працоўнага часу, візуальна правяраць групавыя памяшканні, гульнявыя пляцоўкі на прадмет іх бяспечнага стану і спраўнасці абсталявання, наяўнасці прадметаў і рэчываў, падазроных і небяспечных для жыцця і здароўя. Пры выяўленні парушэнняў рэжыму бяспекі яны абавязаны неадкладна прыняць меры па іх ліквідацыі, паведаміць загадчыку ўстановы дашкольнай адукацыі. Арганізоўваць адукацыйны працэс да ліквідацыі выяўленых парушэнняў забараняецца.

Патрабаванні па забеспячэнні бяспекі пры арганізацыі прагулкі:

- памочнік выхавальніка павінен суправаджаць дзяцей на прагулку і з прагулкі; педагогам неабходна трымаць у полі зроку ўсіх дзяцей, назіраць за дзецьмі і пры неабходнасці прыйсці на дапамогу;

- абавязак выхавацеля – сачыць за тэмпературным рэжымам і ў адпаведнасці з ўмовамі надвор'я і тэмпературнымі ўмовамі сачыць за адзеннем дзяцей і за тым, каб у дзіцяці быў галаўны ўбор;

- папярэдне перад прагулкай неабходна агледзець участак на прадмет бяспекі;

- хаджэнне басанож па траве, асфальце, пяску на ўчастку дазваляецца толькі пасля агляду тэрыторыі выхавальнікам на бяспеку;

- гульні з пяском у пясочніцы дапускаюцца толькі пры ўмове штодзённага пералапачвання і ўвільгатнення пяску кіпенем;

- выхавальнік павінен выконваць усталяваны рэжым, працягласць прагулак, змену дзейнасці выхаванцаў (рухомая, маларухомая);

- для папярэджання ператамлення, перагрэву, пераахаладжэння дзяцей падчас прагулкі, гульняў, працы неабходна чаргаваць віды дзейнасці ад рухомай да маларухомай у залежнасці ад плана правядзення прагулкі;

- забяспечыць страхоўку, кантроль выхавальнікам лажання, саскоквання з ўзвышша, спартыўнага абсталявання, кідання, катання на самакаце, веласіпедзе і інш.;

- не дапускаецца арганізацыя прагулкі на адным гульнявым участку адначасова двум групам выхаванцаў;

- не пакідаць дзяцей у час прагулак без назірання выхавальніка;

- забараняюцца гульні з вадой у ветранае і халоднае надвор'е;

- выхавальнік забяспечвае назіранне, кантроль за спакойным выхадам дзяцей з памяшкання і спуску з ганка;

- забаронена лажанне дзяцей па парэнчах, платах, дрэвах;

- выхавальнік забяспечвае кантроль за выкананнем дзецьмі патрабаванняў асабістай гігіены (забараняецца браць у рукі, рот брудныя прадметы, не кідаць адзін у аднаго пяском, зямлёй);

- у выпадку самавольнага сыходу выхаванца з прагулкі выхавальнік павінен тэрмінова паведаміць пра гэта загадчыку. Неадкладна арганізаваць пошук дзіцяці;

- пры няшчасным выпадку выхавальнік павінен аказаць дзіцяці першую медыцынскую дапамогу, неадкладна паведаміць пра гэта загадчыку, медыцынскай сястры, бацькам, пры неабходнасці выклікаць доктара і даставіць дзіця ў бальніцу.

Педагагічныя работнікі абавязаны забяспечыць:

- захаванне распарадку дня (індывідуалізацыя і выхаваўчая накіраванасць усіх бытавых працэсаў, педагагічна абумоўленае чаргаванне спакойных і актыўных відаў дзейнасці, уключэнне ў распарадак дня практыкаванняў па авалоданні гігіенічнымі навыкамі, культурай паводзін);

- арганізацыя загартоўваючых мерапрыемстваў (аздараўленчыя прагулкі не менш 3.20 штодня, мыццё і паласканне рота вадой пакаёвай тэмпературы або прахалоднай вадой, кароткачасовая хада басанож да і пасля сну, пры ўсіх перапрананнях 1-7 мін., дадатковыя загартоўваючыя мерапрыемствы ў сям'і;

- неабходна забяспечыць зніжэнне фізічнай нагрузкі выхаванцам з улікам групы здароўя, прадугледзець спецыфіку фізкультурна-аздараўленчых мерапрыемстваў для дзяцей, якія часта хварэюць;

- для заняткаў па фізічнай культуры ў дзяцей павінен быць бяспечны і якасны абутак;

- асобасна-арыентаваны падыход да кожнага выхаванца, персанальная накіраванасць, пазітыўнае стаўленне, арганізацыя аздараўленчых і прафілактычных мерапрыемстваў адаптацыйнага перыяду; псіхолага-педагагічнае суправаджэнне ў перыяд прывыкання да ўмоў установы дашкольнай адукацыі;

Змест фізкультурна-аздараўленчай работы з выхаванцамі накіраваны на ахову жыцця і ўмацаванне здароўя дзяцей, удасканаленне функцый арганізма, павышэнне агульнай актыўнасці і працаздольнасці. Гэтаму спрыяе рэалізацыя комплексу задач: аздараўленчых, адукацыйных, выхаваўчых.

Працэс фізічнага выхавання павінен будавацца такім чынам, каб адначасова вырашаліся ўсе групы задач. Фізічнае выхаванне і загартоўванне выхаванцаў ажыццяўляюцца ў адпаведнасці з тыпавым вучэбным планам дашкольнай адукацыі, вучэбнай праграмай дашкольнай адукацыі (адукацыйная вобласць «Фізічная культура») і рэалізуецца з дапамогай забеспячэння рухальнай актыўнасці ў мерапрыемствах распарадку дня: ранішняя гімнастыка, фізкультурны занятак; фізкультхвілінкі на занятках; рухальныя перапынкі паміж заняткамі; рухомыя гульні і фізічныя практыкаванні на прагулцы; актыўны адпачынак (фізкультурны вольны час, фізкультурныя святы, Дні здароўя); самастойная рухальная дзейнасць; загартоўванне. Кожная з пералічаных формаў арганізацыі фізічнага выхавання мае ўласную мэтавую накіраванасць і спецыфічнае прызначэнне, ігнараванне якой- небудзь з формаў істотна збядняе працэс фізічнага выхавання і не спрыяе комплекснаму вырашэнню фізкультурна-аздараўленчых задач.

Загартоўванне выхаванцаў ва ўстанове дашкольнай адукацыі павінна праводзіцца з выкарыстаннем натуральных прыродных фактараў (паветра, вада, рассеяныя прамяні сонца). Пры загартоўванні выхаванцаў павінны выконвацца наступныя патрабаванні: натуральныя прыродныя фактары павінны выкарыстоўвацца комплексна; працэдуры загартоўвання павінны праводзіцца сістэматычна з паступовым павелічэннем натуральнага прыроднага фактару; спосаб загартоўвання павінен вызначацца з улікам стану здароўя выхаванца.

У адпаведнасці з артыкулам 40 Кодэкса ва ўстановах адукацыі ствараюцца неабходныя ўмовы для арганізацыі харчавання навучэнцаў. Арганізацыя харчавання навучэнцаў ажыццяўляецца ў адпаведнасці з заканадаўствам юрыдычнымі асобамі і індывідуальнымі прадпрымальнікамі, якія спецыялізуюцца на аказанні паслуг грамадскага харчавання, іншымі арганізацыямі, якія маюць у сваім складзе адпаведныя структурныя падраздзяленні, альбо ўстановамі адукацыі.

Толькі пры выкананні ўсіх вышэй названых кірункаў можна арганізаваць якасных падыход да забеспячэння бяспечных і здароўезберагаючых умоў ва ўстанове дашкольнай адукацыі.

Выкарыстаныя крыніцы:

1. Вучэбная праграма дашкольнай адукацыі. – Мінск: Нац.ін-т адукацыі, 2023.

2. Инструктивно-методическое письмо Министерства образования Республики Беларусь «Об организации летней оздоровительной работы в учреждениях дошкольного образования» (утверждено заместителем Министра образования Республики Беларусь 22.05.2015)

3.Інструктыўна-метадычнае пісьмо Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь «Аб арганізацыі ў 2022/2023 навучальным годзе адукацыйнага працэсу ва ўстановах адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйную праграму дашкольнай адукацыі, адукацыйную праграму спецыяльнай адукацыі на ўзроўні дашкольнай адукацыі, адукацыйную праграму спецыяльнай адукацыі на ўзроўні дашкольнай адукацыі для асоб з інтэлектуальнай недастатковасцю»

Намеснік загадчыка па асноўнай дзейнасці                                                 Н.Э.Шушкевіч

 У летні перыяд выхавальнікі дашкольнай адукацыі працягваюць работу з дзецьмі па фарміраванні канструктарскіх здольнасцяў. Дзецям прапануюць настольныя будаўнічыя наборы, канструктары, адпаведныя ўзросту, займальныя гульні-галаваломкі, дыдактычныя дапаможнікі (па плоскаснаму мадэляванню, наборы чарцяжоў з рознымі канструктарскімі задачамі і інш.). Зручней арганізоўваць дадзеную дзейнасць на верандах, каб пазбегнуць страту дробных дэталяў і частак.

 Асноўная ўвага надаецца арганізацыі самай характэрнай дзіцячай дзейнасці ў летні перыяд — будаўніцтва з пяску. У працэсе дадзенай працы развіваюцца творчыя, даследчыя, канструктыўныя здольнасці хлопчыкаў і дзяўчынак, уяўленне, эстэтычны густ. Дашкольнікі вучацца ўменню дзейнічаць разам, у іх фарміруюцца навыкі самастойнай дзейнасці, гуманныя пачуцці і станоўчыя ўзаемаадносіны адзін з адным. І нарэшце, тут вялікія магчымасці ў фарміраванні ў дашкольнікаў імкнення да самавыяўлення, узаеманавучання  і самакіраванні, а гэта ў сваю чаргу спрыяе актывізацыі дзіцячай сацыяльнай мэтанакіраванай дзейнасці.

Каб даць дзіцячай дзейнасці правільны  кірунак, педагогі ўзбагачаюць іх вопыт рознымі ведамі, уражаннямі, ўменнямі. Для гэтага выкарыстоўваюцца вядомыя метады (назіранне, экскурсіі, чытанне мастацкіх твораў, гутаркі аб убачаным, разглядванне  ілюстрацый, прагляд ілюстрацый і інш.), што дае магчымасць пазнаёміць дзяцей з рознымі відамі архітэктуры, асаблівасцямі збудаванняў, ўзбагаціць іх уяўленне аб розных відах транспарту, аб людзях розных прафесій і г. д.

 Арганізуючы працу, педагогі часта самі ўключаюцца ў будаўніцтва; тлумачаць, паказваюць прыёмы работы з матэрыялам, дапамагаюць дзецям развіваць сюжэты гульняў. Развіццю цікавасці да будаўніцтва спрыяе прыцягненне дзяцей да падрыхтоўкі  розных вырабаў для абыгрывання пабудоў.

 Выхавальнікі дашкольнай адукацыі імкнуцца ўжываць у працы такія прыёмы, якія спрыяюць развіццю ў дзяцей вынаходлівасці, імкнення да творчага пошуку. Напрыклад, «Што трэба зрабіць, каб зайка змясціўся ў тваёй хатцы?», — пытаюцца ў малога. «Здагадайцеся, як з горкі зрабіць мост?» — пытанне да дзяцей сярэдняй групы. «Прыдумайце, як з дапамогай шланга правесці вадаправод, каб наліць вады ў гэты басейн. Што трэба зрабіць, каб умацаваць гэтыя часткі пабудоў?» (уторкнуць паміж імі палачкі-стрыжні) пытанні да дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту.

 У працэсе будаўніцтва педагогі імкнуцца мэтанакіравана фарміраваць у дзяцей навыкі зносін. У групах малодшага дашкольнага ўзросту дзяцей працягваюць вучыць дзеянням з пяском, уменню выказваць свае думкі і жаданні, што спрыяе развіццю навыкаў зносін: «Запрасі пагуляць! Падзякавалі за дапамогу!» Выхавальнікі стымулююць жаданне малых ўдзельнічаць у сумесных гульнях, даюць магчымасць адчуваць радасць ад сумесных дзеянняў (напрыклад: «Ходзяць адзін да аднаго ў госці з лялькамі, частуюць іх «пернікамі», «пірожнымі» з пяску»).

 У групах малодшага дашкольнага ўзросту педагогі развіваюць не толькі навыкі індывідуальнай самастойнасці, але ўзаемадапамогі і ўзаеманавучання: «Навучы Наташу будаваць дарогу!» Фарміруюць у дзяцей ўстойлівыя матывы да актыўнай сумеснай дзейнасці (напрыклад: сюжэтна-ролевая гульня «Кандытарскі магазін»).

 У працы з дзецьмі сярэдняга дашкольнага ўзросту выхавальнікі ставяць асноўнай задачай фарміраванне ў дзяцей пэўнай самастойнасці і навыкаў самакіравання ў працэсе сумеснай дзейнасці з пяском (невялікія падгрупы з 3-4 дзяцей). Дзяцей вучаць ставіць мэту, знаходзіць канструктыўнае рашэнне на аснове наяўнага вопыту, самастойна або з дапамогай дарослага планаваць працу, разам будаваць, аб'ядноўваючы свае пабудовы агульным сюжэтам, дамагацца канчатковай мэты. Заахвочваюць выказваць сваё меркаванне, слухаць іншых, не канфліктаваць, падпарадкоўваць свае жаданні жаданням таварышаў, з якімі будуюць. Асноўнымі метадамі і прыёмамі пры гэтым з'яўляюцца сумеснае абмеркаванне канфліктных сітуацый, уключэнне педагога ў дзейнасць дзяцей, прыклад яго зносін з дзецьмі.

 Выхавальнікі дашкольнай адукацыі пастаянна заахвочваюць калектыўнае будаўніцтва: «Як дружна вы працуеце! Які прыгожы горад пабудавалі! Добра было б захаваць пабудову, а сёння ўвечары працягнуць працу, зрабіць сажалку, пляж, пасадзіць парк». Такія прапановы служаць для дзяцей праграмай стварэння, вучаць беражліва ставіцца да вынікаў агульнай працы.

 У групах старэйшага дашкольнага ўзросту ў дзяцей павінны быць сфарміраваны навыкі сумеснага будаўніцтва. Каб дзеці аб'ядналіся ў вялікія падгрупы, пабудовы мелі цікавы змест і разнастайнасць у адпаведнасці з іх ўменнямі і ўяўленнямі, неабходна сумеснае абмеркаванне працы, таму выхавальнікі падахвочваюць, накіроўваюць дзяцей спачатку да прагаворвання  дзейнасці, затым да яе планавання. Важная выхаваўчая задача ў працэсе будаўніцтва ў старэйшым дашкольным узросце заключаецца  ў тым, каб даць магчымасць зацвердзіцца кожнаму дзіцяці ў тым, што ён можа стаць лідарам.

 Педагогі не дапускаюць, калі дзеці бязмэтна корпаюцца ў пяску, сумуючы пры гэтым, калі ад суму развіваюцца гульні з адмоўным зместам (кідаюцца адзін у аднаго пяском, валяюцца, закопваюцца і інш.). Выхавальнікі імкнуцца арганізаваць дзейнасць дзяцей так, каб у пяску кіпела актыўнае дзіцячае  жыццё, цікавае і змястоўнае.

Тэматыка пабудоў з пяску пераклікаецца з тэматыкай заняткаў па канструяванні з будаўнічага матэрыялу і канструктараў, што дае магчымасць навучыць  будаваць збудаванні, выконваючы іх з розных матэрыялаў.

 У групах малодшага ўзросту выхавальнікі вучаць малых гарнуць пясок ў невялікія кучкі з дапамогай саўкоў і лапатак, утрамбоўваць іх, выкопваць ямкі ў пяску, накладваць пясок у невялікія нізкія формачкі і “пячы” піражкі, пернікі, тарты і іншыя пачастункі для лялек.

 Можна навучыць дзяцей будаваць будку для цацачнага сабачкі. Выхавальнік зграбае пясок у кучку, ушчыльняе яе і робіць у ёй паглыбленне саўком у  аснове, прапануе малому змясціць у яго сабачку. Вучыць праводзіць у пяску дарожку, прасоўваючы па ім дошчачку, якая ляжыць плашмя, і злегку прыціскаючы яе да пяску. Пасля чаго разам з дзецьмі выхавальнік робіць на дарожцы купіны (кучкі) і ямкі, і пабудова абыгрываецца, напрыклад, з выкарыстаннем народнай пацешкі. Выхавальнік прасоўвае па дарожцы цацку, прыгаворваючы: “Па купінах, па купінах, па роўненькай дарожцы ў ямку — бух!”

 Малых працягваюць вучыць прыёму фармоўкі. Выхавальнік паказвае, як набіраць поўную форму, ушчыльняць у ёй пясок, дзе неабходна па ёй пастукаць, як падымаць, не пашкодзіўшы напаўненне. Такім чынам, фарміруюцца тарты, вежы, домікі. Можна навучыць дзяцей будаваць горкі. Для гэтага насыпаецца куча пяску, ўтрамбоўваецца і з дапамогай дошчачкі на ёй пракладваюцца спускі з горкі (аналагічна будаўніцтву дарожкі). Пасля гэтага можна навучыць дзяцей будаваць вароты, стол, крэсла, мост (на адзін ці два кулічыкі, якія стаяць побач, накладваецца пласціна). Можна навучыць дзяцей будаваць агароджу: зграбаючы пясок з двух бакоў рукамі і ўшчыльняючы яго, паступова атрымліваецца збудаванне ў даўжыню па кірунку да сабе.

У сярэдняй групе педагогі замацоўваюць у дзяцей уменне фармаваць розныя дэталі, ствараючы нескладаныя пабудовы, аб'ядноўваючы іх агульным зместам, упрыгожваць збудаванні. Можна навучыць дзяцей будаваць высокую вежу з трох формаў рознага аб'ёму. Спачатку фармуюць падстаўку — самая буйная дэталь, на яе ставіцца дэталь меншых памераў і завяршае вежу самая маленькая, якая ўпрыгожваецца сцяжком.

Выхавальнікі дашкольнай адукацыі падахвочваюць дзяцей да гульні з пабудовай, пры неабходнасці падказваюць сюжэты, дапамагаюць іх развіваць.

 Дзяцей старэйшай групы вучаць будаваць з пяску больш складаныя і буйныя пабудовы. Выхавальнікі дашкольнай адукацыі тлумачаць, як выразаць з дапамогай лапатак  з утрамбаванай кучы дамы, караблі, машыны, цягнікі, прадметы мэблі і г. д. У дзяцей пры гэтым развіваецца ўменне арганізоўваць прастору, прадбачыць памер і форму будучага збудавання.

 Дзеці  прыстасоўваюць для фармоўкі самыя розныя матэрыялы. Буйныя формы майструюць з дапамогай драўляных рамак, полых кубоў,  адрэзкаў пластмасавых труб вялікага дыяметра (у дадзеным выпадку форма не пераварочваецца, а здымаецца, падымаецца ўверх).

 Дзеці будуюць высокія дамы, палацы, церамы, тэатры, ракетадромы, пракладваюць чыгуначныя дарогі, будуюць басейны, азёры. Пры гэтым шчодра ўпрыгожваюць пабудовы рознымі матэрыяламі і дэталямі. У працэсе будаўніцтва дзеці спалучаюць розныя спосабы працы з пяском.

Педагогі падахвочваюць дзяцей будаваць па розных тэмах (порт, дзіцячы сад, мікрараён і інш.), па знаёмых казках (напрыклад, «Царэўна-жаба», «Заячая хатка», «Снежная каралева» і інш.) і разыгрываць казачныя сюжэты. Дзецям прапануюць у якасці узораў для будаўніцтва фотаздымкі, малюнкі з выявамі розных збудаванняў.

 Ажыццяўляючы навучанне дзяцей, педагогі ўсе больш абапіраюцца на іх вопыт, веды, уменні, імкнуцца развіваць у дзяцей кемлівасць, фантазію, творчасць. Такім чынам, дзейнічаючы, эксперыментуючы з пяском і вадой, дашкольнікі пачуццёвым шляхам, спазнаюць іх якасці, а выхавальнікі пашыраюць паняцці дзяцей, іх вопыт, фарміруюць ўменні, выхоўваюць.

Арганізацыя назіранняў за нежывой прыродай.

Назіранне за зменамі надвор'я.

Старэйшыя дашкольнікі працягваюць ўзбагачаць і замацоўваць свой слоўнік «надвор’я». Трэба імкнуцца да таго, каб яны дакладна апісвалі надвор'е, больш актыўна выкарыстоўваючы ў сваім маўленні  эпітэты, вобразныя выразы.

Летні слоўнік: горача — жара — гарачыня — спякотны дзень — моцна пячэ сонца — горача, як у печцы.

Летні дожджык — чым ён адрозніваецца ад вясновага дажджу, асенняга? Чаму часам летні дожджык называецца грыбным?

 Летняе неба: якога яно колеру? Часам яно ярка-блакітнае, а часам гэты блакіт здаецца пабляклым, выцвілым. З-за чаго? Можа, ад яркага і гарачага летняга сонца выцвела неба, як выліньвае тканіна?

Аблокі: дзецям заўсёды цікава пафантазіраваць аб форме аблокаў, знайсці ёй аналагі ў свеце жывёл або раслін. Трэба заахвочваць цікавыя дзіцячыя выказванні і вобразныя выразы, якія яны ўжываюць у сваім маўленні. І зноў жа лагічна задацца пытаннем: а чаму так горача летам, а зімой, наадварот, холадна? Гэтае пытанне будзе пераклікацца з назіраннямі за працягласцю дня летам.

Назіранне за працягласцю дня летам.

А чаму, на самай справе, летам так позна цямнее. Мы ўжо кладзёмся спаць, а за акном не так ужо і цёмна? А чаму зімой, калі мы яшчэ толькі ідзем з садка, ужо цемра на вуліцы і гараць усе ліхтары? Старэйшым дашкольнікам ўжо цалкам можна растлумачыць, што і гарачае надвор'е, і доўгі дзень летам звязаныя з тым, што цяпер наша планета атрымлівае больш сонечнага святла і цяпла.

Назіранне за дажджом.

Старэйшым дашкольнікам ўжо можна растлумачыць: чаму ідзе дождж? Як атрымліваюцца хмары? А чаму грыміць гром і бліскае маланка? Адказваючы на пытанні, можна ненадакучліва навучыць дзяцей правілам бяспечных паводзін у час навальніцы.

Назіранне за зямлёй, за глебай

Глеба раслінам — дрэвам, хмызнякам, траве і кветкам — неабходная, таму што менавіта з яе ўсе яны атрымліваюць сваю ежу — вільгаць і пажыўныя рэчывы. А што адбудзецца з глебай, калі будзе вельмі горача і суха? Як гэта паўплывае на расліны? Якой становіцца глеба, калі ідзе дождж або мы паліваем яе з палівачкі? Навошта трэба рыхліць глебу? Хто, акрамя чалавека, рыхліць  яе?

Арганізацыя назіранняў за жывой прыродай

Назіранне за раслінамі.

Мы ўспамінаем з дзецьмі, што велізарнае царства раслін дзеліцца на тры дзяржавы: дзяржава дрэў, дзяржава кустоў, дзяржава траў і кветак. На ўчастку або падчас экскурсіі ў парк або лес можна добра разгледзець адметныя прыкметы прадстаўнікоў кожнай дзяржавы, успомніць назвы некаторых раслін.

Дзеці даведаюцца або паўтараюць, што ўмовы, неабходныя для росту раслін — гэта сонечнае святло, вада, цяпло. Можна правесці доследы, якія ілюструюць гэта становішча.

Вясной дзеці мелі магчымасць назіраць за тым, як ажывае і прачынаецца расліна пасля зімовага сну, як распускаюцца пупышкі, з'яўляюцца першыя трава і кветкі. Цяпер яны бачаць, як квітнеюць расліны, і пасля цвіцення ўтвараюцца іх плады і насенне. Дзеці могуць самі пераканацца, наколькі разнастайнае насенне розных раслін.

Мэтазгодна пагуляць з дзецьмі ў гульню «Чаму яны так называюцца?». Гэта дазволіць ім лягчэй арыентавацца ў свеце раслін, развіваць  маўленне  і ўзбагачаць яго вобразнымі выразамі.

Назіранне за птушкамі.

Назіранне за звычкамі розных птушак дасць многае дапытліваму розуму дзіцяці.

Ёсць такая прыкмета: калі ластаўкі лётаюць нізка — значыць, быць дажджу. А чаму? Аказваецца, ёсць простае тлумачэнне. Перад дажджом  паветра насычаецца вільгаццю, становіцца цяжкім. Насякомыя — асноўная ежа ластавак – апускаюцца ніжэй, да зямлі. Вось і даводзіцца ластаўкам здабываць сабе пажытак, апускаючыся да зямлі разам з насякомымі.

Цікава таксама паглядзець, як птушкі выкормліваюць сваіх птушанят. Саміх птушанятак дзеці, вядома, не ўбачаць — бо гнёзды размешчаны досыць высока. Але затое яны змогуць паназіраць за дарослымі птушкамі, якія  пастаянна сноўдаюць каля гнязда і прыносяць корм сваім птушанятам.

Назіранне за насякомымі

Дзецям цікава будзе назіраць, як матылі смокчуць нектар з кветак сваім доўгім хабатком, нібы праз саломінку. У матылькоў вельмі прыгожы ўзор на крылцах — адзін з самых прыгожых сярод створаных прыродай. Але хапаць матылькоў за крылцы нельга, таму што  яны пакрытыя далікатным пылком, які лёгка сцерці, а  матылёк пасля гэтага не зможа лятаць.

Можна растлумачыць дзецям, што матылі адкладаюць яечкі, з гэтых яечкаў потым вылупляюцца гусеніцы, якія ядуць лісце раслін. Пазней гусеніцы апутваюць сябе ніткай, якая выдзяляецца з брушка, і ператвараюцца ў кукалак, а ўжо з кукалак  зноў з'яўляюцца матылькі.

Назіраючы за жукамі, дапамажыце дзецям знайсці агульнае ў іх будове: 6 лапак і 4 крылы.

Арганізацыя летніх вопытаў.

Доследы з вадой.

Цікавыя для дзяцей вопыты з растварэннем фарбаў у вадзе. Яны бачаць, што чым больш фарбы дадаецца ў ваду, тым больш інтэнсіўным становіцца яе колер. А даданне да ўжо наяўнага раствору фарбы іншага колеру дае нечаканыя адценні, якім дзеці будуць з задавальненнем прыдумваць назвы.

Эксперыментуючы з вадой, дзеці пераконваюцца ў тым, што вада не мае ўласнай формы, а набывае форму той пасудзіны, у якую наліта.

Старэйшыя дашкольнікі могуць эксперыментаваць з мерным кубачкам, параўноўваючы аб'ём розных сасудаў. Гэта стане для адных добрым замацаваннем тэмы «Вымярэнне з дапамогай умоўнай меркі», а для іншых — прапедэўтыкай падобных вымярэнняў.

Доследы з пяском.

Адна з асноўных уласцівасцяў сухога пяску — сыпучасць. Ён таксама не мае сваёй уласнай формы: форма змяняецца з кожнай новай пасудзінай, у якую яго змяшчаюць. А што будзе, калі пясок намачыць? Тады ён перастане быць сыпучым. З вільготнага пяску можна ляпіць кулічы, ствараць розныя фігуркі з дапамогай пясочных формачак.

Лета ў народным календары.

Старэйшым дашкольнікам будзе вельмі карысна азнаёміцца са старадаўнімі народнымі назвамі летніх месяцаў, вельмі дакладнымі з пункту гледжання прыродных зменаў.

Напрыклад чэрвень у народным календары носіць імя крэсец. «Крэс» азначае нябесны агонь, гарачае летняе сонца. Назва “чэрвень” азначае чырвоны, прыгожы,   яркасць і прыгажосць цвіцення.

Ліпень за сваю прыгажосць, спякоту, дабрабыт  атрымаў у народзе некалькі назваў сеназарнік, жарпік, ліпец.

 Жнівень — па-руску зарнічнік. Такая назва дадзена яму за яркія, але ўжо прахалодныя зоры, бліскучыя ад халодных рос.